والدین شاغل برای بزرگ كردن فرزندانشان دغدغههای بسیاری دارند. یكی از این دغدغهها تنها ماندن بچهها در خانه است. البته ممكن است مادرانی هم كه شاغل نیستند در شرایطی، بخواهند فرزندشان را در خانه تنها بگذارند. در این بین بعضی از والدین كه دل نترسی دارند، به راحتی و بدون دلهره فرزندشان را حتی در سنین خیلی پایین، در خانه تنها میگذارند و بعضی دیگر بسیار محتاطند و حتی وقتی فرزند نوجوانشان در خانه تنها بماند، مضطرب و نگران میشوند.
راستی آیا تنها گذاشتن بچهها در خانه كار درستی است؟ برای اینكه بچهها را تنها بگذاریم باید چه آموزشهایی به آنها بدهیم؟ پرسشهایی نظیر آنچه مطرح شد در این زمینه وجود دارد كه جوابگویی به آنها برای راحتتر تصمیم گرفتن درباره تنها ماندن فرزندانمان در خانه به ما كمك میكند.
بهتر است اگر فرزندتان قرار است برای زمان معینی تنها بماند برای آن زمانها برنامه ریزی دیگری داشته باشید مثلا کودکتان را چند ساعتی نزد یکی اقوام بگذارید؛ این باعث می شود هم خیال شما راحت باشد و هم فرزندتان از وقتش بهتر استفاده کند اما در مواقعی شرایطی پیش می آید که والدین مجبور به تنها گذاشتن کودکشان در خانه می شوند در این صورت چه باید کرد ؟
برای بسیاری از خانوادهها اتفاق میافتد در موقعیتی قرار بگیرند که ناچار شوند فرزند خود را برای مدتی در خانه تنها بگذارند. البته، تنها گذاشتن کودک در خانه راهحلی است که معمولا توصیه نمیشود.
بنابراین، آن را تنها به عنوان آخرین گزینه ببینید. اگر فرزندتان در زمانهای معینی قرار است در خانه تنها بماند، بهتر است برای آن زمانها از قبل برنامهریزی داشته باشید. او را به کلاسهایی که علاقه دارد بفرستید، اجازه بدهید از فضای کتابخانه متناسب با سنش استفاده کند یا به منزل یکی از اقوام برود. این برنامهها به فرزند شما کمک میکند از وقتش بهتر استفاده کند و خیال شما هم راحتتر خواهد بود. با وجود این، در مواقعی، شرایط به گونهای پیش میرود که تنها گذاشتن کودک در خانه اجتنابناپذیر میشود. در این صورت چه باید کرد؟
از چه سن و سالی کودک را تنها بگذاریم؟
اگر چه تنها گذاشتن کودک در خانه در سنین پایین هرگز توصیه نمیشود اما گاهی والدین بنابر شرایطی خاص، این کار را به عنوان آخرین راه حل انتخاب میکنند. فرمول خاصی برای تنها گذاشتن کودکان در خانه وجود ندارد، اما بیتردید سن و سال کودک یکی از مهمترین مؤلفهها برای تصمیمگیری در این باره است. توجه به ویژگیهای شخصیتی و سلامت روان کودک، بلوغ روانی، داشتن مهارت و توانایی وی برای مدیریت تنهایی و مراقبت از خویش و همچنین شرایط محیطی از جمله عواملی است که در تصمیم گیری قطعی نقش بسزایی دارد.
كودكی كه در زمینه مقابله با اتفاقات آموزش ندیده، كودكی كه هنوز خطر را نمیشناسد و دست به كارهای خطرناك میزند، كودكی كه از تاریكی، تنها ماندن یا حبس شدن میترسد، كودكی كه مسائل امنیتی را یاد نگرفته یا كودكانی كه ناتوانی جسمی خاصی دارند را نمیتوان در خانه تنها گذاشت حتی اگر 8 یا 10 سال به بالا باشند.
زمان تنها گذاشتن از دیگر نکاتی که برای تنها گذاشتن کودک در خانه باید بدان توجه داشت زمانی است که کودک در خانه تنها میماند. بهتر است این زمان تا حد ممکن کوتاه باشد. بسیاری، یک تا سه ساعت را برای تنها ماندن کودک در خانه، بسته به آمادگیها و تواناییهای کودک و سایر شرایط، ذکر کردهاند و بیشتر از آن اصلاً به نفع کودک نیست.
برخی والدین فکر میکنند اگر کودک به خواب برود، دیگر تا وقتی او بیدار میشود، برای تنها گذاشتن او در خانه فرصت دارند. اما اگر اتفاق دیگری افتاد چطور؟ اگر او زودتر بیدار شد چطور؟ به علاوه، در شرایط اضطراری، مثل وقتی که کودک بیمار است، حتی اگر یک سرماخوردگی ساده باشد، زمان مجاز برای تنها ماندن کودک در خانه به صفر میرسد. هنگام بیماری، بسیاری از موقعیتها و شرایط پیشبینیناپذیرند و میتوانند احتمال خطر را بالا ببرند.
در موارد ترس از تاریكی و تنهایی در كودكان و عدم امكان تماس با والدین و نبود جایی كه كودك بتواند كمك بطلبد و نیز ناامنی خانه و در معرض ی بودن، باید در مورد تنها گذاشتن كودك هنگام شب تجدید نظر جدی كرد. همچنین، وقتی كودكان خوابند، خانه را به امید اینكه تا برگردید بیدار نمیشوند ترك نكنید، چرا كه ممكن است فرزندتان به محض اینكه شما از خانه بیرون میروید بیدار شود و معلوم نیست چه اتفاقی بیفتد. در ضمن تنها گذاشتن خواهر و برادرها با هم، بسته به سن كودك و تواناییهای شناختی فرزندان بزرگتر و قدرت حفاظت از فرزندان كوچكتر و داشتن مهارتهای لازم هنگام بروز مشكل و همچنین وجود روابط دوستانه بین خواهر و برادرها، اشكالی ندارد.
کودکانی که از تنهایی میترسند و حتی در حضور خانواده تلاش میکنند از تنها ماندن در فضاهای مختلف خانه اجتناب کنند و یا کودکانی که بیش فعالاند و ممکن است از تنهایی به عنوان فرصتی برای پرداختن به فعالیتهای خطرآفرین استفاده کنند را هیچگاه نباید در خانه تنها گذاشت.
چقدر با اضطراب جدایی آشنا هستید؟
مفهوم اضطراب جدایی، در برخی موارد، در تنها گذاشتن کودک در خانه مهم میشود. گاهی والدینی که فرزند وابستهای دارند که بسیار از تنها ماندن و جدا شدن از آنها حتی برای زمانی کوتاه میترسد، تصمیم میگیرند برای این که به او یاد بدهند روی پای خودش بایستد و این همه نترسد، او را به تنها ماندن عادت بدهند: دوبار که تنها بمونه دیگه نمیترسه»، بذار یه روز تو خونه خودش تنها باشه ببینه در و دیوار ترس نداره.» اما در واقع، در مواردی که کودک مبتلا به اضطراب جدایی است چنین تصمیمی میتواند بهشدت به او آسیب بزند و شرایط را از پیش بدتر کند. ممکن است کودکی دقیقاً به اختلال اضطراب جدایی مبتلا نشود، اما داشتن رگهها یا نشانههایی از آن هم نیاز به توجه تخصصی و بالینی دارد و باید در چنین مواردی با یک متخصص م شود و شیوهی درمانی مناسب به کار برده شود.
كودكی كه میتوانیم در خانه تنها بگذایم باید مشكلات جسمی یا روانشناختی قابل توجه نداشته باشد. این مشكلات هم میتواند مقطعی باشد و هم دائمی؛ مقطعی مثل مریضیهایی نظیر سرماخوردگی و تب و. یا دائمی مانند مشكلاتی مثل دیابت و. ممكن است فرزند شما از یك افسردگی یا اضطراب مقطعی در رنج باشد یا كلا یك بیماری روانشناختی ژنتیكی و دائمی داشته باشد؛ مثل بیش فعالی. این بچهها نیاز به مراقبت دارند و اگر تنها باشند ممكن است مشكلی برایشان پیش بیاید. مثلا بچهای كه تب دارد، ممكن است بر اثر بالا رفتن تبش دچار تشنج شود؛ حتی اگر این تب در اثر یك سرماخوردگی ساده باشد.
به طور کلی روانشناسان معتقدند حدود سنی بالاتر از ۷ یا ۸ سالگی مناسبترین زمان شروع تنها گذاشتن کودک در خانه است، اگر چه عدهای از کودکان را هرگز نمیتوان قبل از ۱۰ و ۱۲ سالگی به تنها ماندن در خانه دعوت کرد.
در مورد امنیت جسمانی کودک چند نکته را حتما رعایت کنید: قفل کردن در خانه کمکی نمیکند: برخی والدین فکر میکنند که اگر در خانه را روی کودک خود قفل کنند و بروند، همهچیز روبهراه خواهد بود. البته این کار میتواند جلوی برخی از اتفاقات ناگوار مانند ورود غریبه به خانه، یا خارج شدن کودک از منزل و آسیبهای ناشی از آن را بگیرد، اما از طرف دیگر، اگر برای کودک اتفاقی بیفتد، خانه آتش بگیرد یا دچار جراحت شود، نه راه فراری دارد و نه میتواند از افراد دیگر مثلا همسایه کمک بگیرد. بنابراین، قفل کردن در راه چاره نیست.
- مواد خطرناک، آتشزا و داروها: مطمئن شوید مواد خطرآفرین را دور از دسترس و جای امنی قرار دادهاید.
- آموزش کمکهای اولیه : و نحوه مقابله با خطراتی مانند آتشسوزی.
- آســـیبهای روانی : از دیگـر مشکلاتی که تنها گذاشتن کودک در خانه ایجاد میکند، آسیبهای روانی است. کودکی که از تنهایی میترسد با تنها ماندن در خانه تجربههای تلخی خواهد داشت که به او آسیب میرساند. کودکی که بعد از مدرسه، به خانهای میآید که در آن هیچکس نیست دچار احساس تنهایی و مورد بیتوجهی قرار گرفتن میشود.
چه موقع می توانید فرزندتان را تنها بگذارید؟
بالاخره وقتی هم میآید که فرزندتان به استقلال کافی برای تنها ماندن در خانه میرسد و شما میتوانید بدون نگرانی برای میهمانی رفتن یا رسیدن به کارهای شخصی یا خرید خانه بیرون بروید. اما این سن چه وقتی است؟ کی میتوانید مطمئن باشید کودکتان بخوبی از خودش مراقبت میکند، دست به کار خطرناکی نمیزند یا در را روی غریبهها باز نمیکند؟
۱- کودک باید نشانهای از حس مسئولیت پذیری، آگاهی از نیازهای دیگران و قدرت تصمیمگیری مستقلانه در وجودش داشته باشد تا بتواند مدتی را در تنهایی بگذراند. او باید اعتماد به نفس و استقلال کافی از والدین داشته و بتواند بخوبی مشکلات یا خواستههایش را مطرح کند.
۲- کودکانی که مدتی در خانه تنها میمانند باید بدانند در موقعیتهای خاص چه کارهایی انجام دهند. بنابراین قبل از آنکه فرزندتان را در خانه تنها بگذارید بارها کارهایی را که باید انجام بدهد یا ندهد با او مرور کنید و برای مدتی او را زیر نظر بگیرید که آیا قادر به اجرای آنها هست یا نه.
۳- اگر همسایه یا دوست مطمئنی که در صورت وم بتواند به کودک کمک کند در نزدیکی شما زندگی نمیکند بهتر است حتی اگر فرزندتان برای تنها ماندن در خانه آمادگی دارد، او را تنها نگذارید.
۴- هنگامی که فرزندتان تنها در خانه مانده راههای دسترسی کافی به خودتان را برای او فراهم کنید. به او تماس گرفتن با تلفن همراهتان را بیاموزید و طوری رفتار کنید که مطمئن باشد در دسترس او هستید.
۵- مطمئن شوید مواد خطرآفرین را دور از دسترس و جای امنی قرار دادهاید.
۶- اگر کودک تمایلی به تنها ماندن ندارد و راضی نیست، او را در خانه تنها نگذارید. در واقع، خواست و میل کودک در این مورد نقشی تعیینکننده دارد.
۷- زمانی است که کودک در خانه تنها میماند. بهتر است این زمان تا حد ممکن کوتاه باشد. بسیاری، یک تا سه ساعت را برای تنها ماندن کودک در خانه، بسته به آمادگیها و تواناییهای کودک و سایر شرایط، ذکر کردهاند و بیشتر از آن اصلاً به نفع کودک نیست.
كودكی كه تنها میماند، باید در حد قابل قبولی مهارتهای زندگی و اجتماعی را كسب كرده باشد. این مهارتها مهارتهایی است نظیر اجتناب از غریبهها و رعایت احتیاط های لازم برای دوری از خطر.
اگر كودكی را تنها میگذارید، باید حس اعتماد و صمیمیت متقابلی بین كودك و والدین وجود داشته باشد. برای اینكه بتوانید فرزندتان را در خانه تنها بگذارید، باید مطمئن باشید كه او توانایی تنها ماندن در خانه را دارد و او نیز باید آنقدر با شما صمیمی و رو راست باشد كه با یك تعامل درست و منطقی بتواند از پس این مسوولیت بربیاید و هر اتفاقی را با شما در میان بگذارد.
اگر شما به فرزند خود اعتماد نداشته باشید، هم خود آرام و قرار ندارید و هم اعتماد به نفس فرزندتان را با كنترلهای بیش از حد و نگرانیهای غیر منطقی از او خواهید گرفت. برای اینكه فرزندمان را در خانه تنها بگذاریم، باید مهارتهایی را به او یاد بدهیم.
او باید بتواند تا اندازهای موارد اورژانس را مدیریت كند. موارد اورژانس مواردی است نظیر آتشسوزی، ورود غریبه به خانه و. همچنین بهتر است، هر چه زودتر برای آماده کردن او برای تنها ماندن دست به کار شوید:
1) مهارت های خانگی
هر روز کار کوچکی در خانه را به او بسپارید. مراقب باشید کاری را به او بسپارید که متناسب با سن و توانایی های او باشد تا احساس شکست و سرخوردگی نکند. با این کار به او کمک می کنید اعتماد به نفس خود را بالا ببرد و توانمندی هایش را بهتر بشناسد. همچنین می تواند کم کم مهارت هایی بیاموزد که در صورت تنها ماندن به آنها نیاز خواهد داشت، مانند درست کردن یک ساندویچ یا سالاد ساده یا کار کردن با وسایلی مانند مایکروویو.
2) از عهده شرایط بحرانی برآمدن
در مورد موقعیت های خاص و اینکه در چنین مواقعی، قدم به قدم چه باید کرد در موقعیت های مناسب با او صحبت کنید.سخنرانی به جایی نمی رسد. مهم است که این کار را در مواقعی انجام دهید که موضوع واقعا برای او جالب است و گوش می دهد. مثلا وقتی برق می رود، به او بیاموزید که چطورلامپ اضطراری را پیدا کند. جای شمع ها را به او نشان بدهید و حتی در مواقعی، این کار را مثل یک بازی تمرین کنید. در موارد دیگر، مثلا وقتی بوی گاز بیاید، یکی از پرده ها آتش بگیرد، لوله آب بترکد و همه جا پر از آب شود هم با بازی، تصور موقعیت و تمرین، آموزش های لازم را به او بدهید.
3) شماره های ضروری
فهرستی از شماره های ضروری تهیه کنید. اورژانس، آتش نشانی، همسایه نزدیک ومطمئن، محل کار پدر یا مادر و یک یا دو نفر از اقوام مطمئن و نزدیک. مطمئن شوید که کودک جای فهرست را می داند و شماره ها را یاد گرفته است. همچنین به او بیاموزید که در صورت تماس، چه باید بگوید. به علاوه، او باید نشانی خانه خودتان را به خوبی بلد باشد.
4) او را کم کم به تنهایی عادت دهید
دفعات اول، برای چند دقیقه فقط او را تنها بگذارید و بعد، در مورد احساسش با او صحبت کنید. اگر نگران شده یا ترسیده، هنوز زمان مناسب برای تنها گذاشتن او نرسیده است. اگر هم شرایط را خوب ارزیابی کرده بود، کم کم او را به تنها ماندن عادت بدهید و هر بار هم توصیه های لازم را به او ارائه کنید، از جمله اینکه در نبود شما چه کند؛ تلویزیون ببیند، ساندویچی را که برایش آماده کرده اید بخورد، بازی کند یا تکالیفش را تمام کند.
در كل مواردی مانند اجتناب از غریبهها پای تلفن، پشت در منزل و. باید به او یاد بدهیم با غریبهها حرف نزند و به آنها نگوید كه در خانه تنها است، مدیریت در مواقع اورژانس مثل آتشسوزی و زله و سوختگی و جراحت؛ یعنی باید به فرزند خود یاد دهیم كه در مواقع خطر چگونه فرار كند یا خود را از آن مصون بدارد؛ آماده كردن یك خوراكی سالم یعنی فرزند شما باید بتواند برای خود یك غذای سالم تهیه كند مثل گرم كردن غذا یا پوست كندن میوه؛ رفت و آمد امن و سالم به این معنی كه فرزند شما باید بتواند از خیابان رد شود، سوار آسانسور شود یا با احتیاط از پلهها بالا و پایین برود و تمام مسائلی را كه مربوط به رفت آمد به تنهایی میشود را بتواند به درستی انجام دهد؛ آشنایی با سایر خطرات احتمالی در منزل، مثل رفتن برق، خراب شدن یك وسیله، افتادن یك چیز درون چاه و استشمام بوی گاز یا دود و. توانایی تماس با والدین در هر زمانی كه احساس نیاز یا خطر كرد یعنی فرزند شما باید بتواند با تلفن كار كند و در صورت نیاز شماره شما یا جاهای دیگراز قبیل آتشنشانی، پلیس و همسایه مطمئن را بگیرد.
این موارد را باید با تمرینهای متوالی به فرزند خود یاد دهید و هنگاهی كه خود نیز در خانه هستید از او بخواهید اینها را رعایت كند تا ببینید كه یاد گرفته است یا نه. مثلا اگر در خانه اتفاقی افتاد، از او بخواهید مدیریت كند و خود تنها نظارهگر باشید».
ویژگی های کودکی که می تواند تنها بماند
کودکانی که قادرند سر وقت به مدرسه بروند، مشکلات خود را حل کنند، تکالیف مدرسهشان را انجام دهند و میتوانند به والدینشان بگویند که چه موقع از خانه خارج میشوند و به موقع برمیگردند، کودکانی که قدرت تصمیمگیری مستقل در وجودشان هست و زود نمیترسند، آمادگی تنها ماندن در خانه را دارند.
همچنین کودک باید بتواند درباره خواستهها و نیازهایش راحت با والدین خود صحبت کند و ترسها و نگرانیهایش را هنگام تنهایی، با پدر و مادرش در میان بگذارد.
والدینی که تصور میکنند فرزندانشان این ویژگیها را دارند، میتوانند کودک خود را تنها بگذارند.
کودکی می تواند در خانه تنها بماند که از اعتماد به نفس کافی برخوردار باشد. زیاد نترسد و از بیان خواسته خود خجالت نکشد. بتواند احساس خود را با والدینش در میان بگذارد و آنقدر با والدین خود رابطه خوب و صمیمانه ای داشته باشد که در صورتی که هر مشکلی به وجود آمد، یا هر نگرانی ای داشت، قبل از هر چیز آن را با والدین خود در میان بگذارد. به علاوه، او باید مهارت های کلامی کافی را برای برقراری ارتباط با دیگران داشته باشد.
عواقب تنها گذاشتن کودکان ترسو
کودکی که از تنهایی می ترسد با تنها ماندن در خانه تجربه های تلخی خواهد داشت که به او آسیب می رساند. کودکی که بعد از مدرسه، به خانه ای می آید که در آن هیچ کس نیست دچار احساس تنهایی و مورد بی توجهی قرار گرفتن می شود، چون همه کودکان دوست دارند وقتی از مدرسه به خانه برمی گردند، اتفاقات روزمره را برای کسی تعریف کنند، در مورد احساس خود صحبت کنند و مشکلات خود را با کسی در میان بگذارند تا شاید راه حلی برای آن ها پیدا کنند.
بنابراین، اگر نمی توانید در همان لحظه همراه فرزندتان باشید و او تنهاست، زمان های دیگر وقت کافی به او اختصاص دهید تا بتواند با شما صحبت کند. زمان مشخصی را در روز فقط برای گوش دادن به حرف های او بگذارید. مثلاً بعد از عصرانه، بعد از فلان سریال، بعد از اخبار ساعت فلان، زمانی که مشخص باشد و سر قرار خود هم بمانید. البته با علاقه و توجه گوش کردن شما است که نیاز او را برطرف می کند، نه این که از سر اجبار و با اکراه، این کار را انجام دهید.
گاهی والدینی که فرزند وابسته ای دارند که بسیار از تنها ماندن و جدا شدن از آن ها حتی برای زمانی کوتاه می ترسد، تصمیم می گیرند برای این که به او یاد بدهند روی پای خودش بایستد و این همه نترسد، او را به تنها ماندن عادت بدهند: دو بار که تنها بمونه دیگه نمی ترسه »، بذار یه روز تو خونه خودش تنها باشه ببینه در و دیوار ترس نداره».
اما در واقع، در مواردی که کودک مبتلا به اضطراب جدایی است چنین تصمیمی می تواند به شدت به او آسیب بزند و شرایط را از پیش بدتر کند. ممکن است کودکی دقیقاً به اختلال اضطراب جدایی مبتلا نشود، اما داشتن رگه ها یا نشانه هایی از آن هم نیاز به توجه تخصصی و بالینی دارد و باید در چنین مواردی با یک متخصص م شود و شیوه ی درمانی مناسب به کار برده شود.
والدین معمولا به اشتباه توانمندی كودكانشان را برای مدیریت مسائل روزمره و موارد اورژانس، بیشتر از آنچه هست تخمین میزنند و آموزشهای شفاهی به كودكان بدون تمرین عملی به واسطه اینكه اطمینان خاطر والدین را به اشتباه افزایش میدهد و نظارت آنها را كم میكند، میتواند خطرناك و ناقص باشد. از این رو همین كه فرزندتان توانست مهارتها را به طور شفاهی به شما بگوید كافی نیست و احتیاج دارد كه در عمل نیز این توانایی را به شما نشان دهد تا از یادگیری عملی او مطمئن شوید چرا كه گاهی بچهها تنها لغات را حفظ میكنند و معنی آن را نمیدانند یا در معنی دچار اشتباه میشوند. در این صورت به توضیحات عملی شما نیاز دارند تا معنی درست آن جمله یا كلمه را بفهمند. یادتان باشد، كوچكترین و پیش پا افتادهترین كارها هم برای كودكان نیاز به آموزش دارد، مخصوصا در مواقعی كه خطری كودك را تهدید میكند.
درباره این سایت